Poniższy materiał edukacyjny został stworzony w ramach projektu Unii Europejskiej o akronimie PANS (Public Awarness of Nuclear Science). Materiały NUPEX'u (NUclear Physics EXperience), w dwunastu językach można znaleźć w witrynie http://www.ncbj.edu.pl/nupex
Czym zajmuje się fizyka i technika jądrowa?
A
Rozmiary przedmiotów
Autor: Ray Mackintosh, współpraca: Oleg Utyuzh
- 1. Od niezmiernie małych do niewyobrażalnie wielkich
- 2. Ziarenka piasku, ludzie i góry
- 3. Mierzenie bardzo dużych i bardzo małych
- 4. Pewne rzeczy są DUŻO mniejsze niż ludzie
- 5. Niektóre rzeczy są WIELE większe od ludzi
- 6. Dlaczego strzałki się spotykają?
- 7. Jądra atomowe i tworzywo, z którego jesteście zbudowani
B
Różnorodność materii
Autor: Ray Mackintosh, współpraca: Oleg Utyuzh, tłumaczenie: Wojciech Trojanowski
- 1. Powietrze i morze, kapusta, królowie i komputery
- 2. Tworzywo Słońca i gwiazd
- 3. Lód, woda i para wodna
- 4. Zawsze takia sama
- 5. Atomy i cząsteczki
- 6. Cząsteczki upakowane, jak sardynki w puszce
- 7. Podnieś temperaturę, a cząsteczki zaczną krążyć
- 8. Gdy cząsteczki mogą się uwolnić
- 9. Gdy materia staje się nawet jeszcze gorętsza
- 10. Gwiazdy zbudowane są z plazmy
- 11. Wszystkie te rodzaje materii ...
C
Jedność i zróżnicowanie otaczającego nas świata
Autor: Ray Mackintosh, współpraca: Oleg Utyuzh
- 1. Czemu cukier jest słodki? Co powoduje, że sól jest słona?
- 2. Wewnątrz kryształu cukru
- 3. Co się dzieje, gdy rozpuszczamy cukier w wodzie?
- 4. Kryształy pospolitej soli są inne!
- 5. Co powoduje, że słona woda ma smak słony?
- 6. Złoto i inne metale
- 7. W głębi złota
- 8. Okna, butelki, soczewki ...
- 9. Co trykoty, opony samochodowe i życie na Ziemi mają ze sobą wspólnego?
- 10. Życie na Ziemi bazuje na polimerach
- 11. Liczenie pierwiastków
- 12. Wszystkie substancje wokół nas złożone są z kilku pierwiastków
- 13. Znacznie więcej substancji
- 14. Skąd wzięły się pierwiastki?
- 15. Dlaczego na Ziemi znajduje się tylko około 90 pierwiastków?
- 16. Odpowiadając na dwa Wielkie Pytania
D
Promieniotwórczość wokół nas
Autor: Ray Mackintosh, tłumaczenie: Wojciech Trojanowski, Ludwik Dobrzyński
- 1. Promieniotwórczość - wszędzie wokół nas
- 1.1. Promieniowanie jest wszędzie!
- 2. Promieniotwórczość skał i gleby
- 2.1. Minerały zawierające uran
- 2.2. Jak silnie promieniuje ziemia?
- 3. Promieniotwórczość skał i gleby
- 4. Promieniotwórczość w morzu
- 5. Promieniotwórczość w powietrzu
- 6. Promieniotwórczość w naszych ciałach
- 7. Wszędzie promieniowanie! Czy jest ono groźne?
- 8. Ile promieniowania, to zbyt wiele?
E
Promieniotwórczość: co to takiego?
Autor: Ray Mackintosh, tłumaczenie: Wojciech Trojanowski, Ludwik Dobrzyński
- 1. Czym jest promieniotwórczość?
- 2. W jaki sposób promieniotwórczość pozwala stwierdzić swoją obecność.
- 2.1. Promieniowanie jądrowe zaczernia błonę fotograficzną
- 2.2. Czy promieniowanie jądrowe jest takie, jak promieniowanie rentgenowskie?
- 2.3. Promieniowanie jądrowe czyni powietrze przewodzącym
- 2.4. Widoczne ślady promieniowania: błyski światła, ślady w powietrzu
- 2.5. Co nam to wszystko mówi o promieniowaniu jądrowym?
- 2.6. Różne rodzaje promieniowania jądrowego
- 2.7. Promienie alfa, beta i gamma?
- 2.8. Co się wydarzy, gdy cząstki promieniowania jądrowego przejdą przez pole magnetyczne?
- 2.9. Ładunek elektryczny
- 2.10. Odchylcie to jak bety (i alfy)!
- 3. Trzy rodzaje promieniowania
- 3.1. Wodór i hel – dwa najlżejsze atomy
- 3.2. Cząstki beta (β)
- 3.3. Promieniowanie gamma (γ)
- 4. Atomy i jądra atomowe: to one promieniują
- 4.1. Struktura atomów
- 4.2. Atom węgla - pierwiastek życia
- 4.3. Liczba atomowa, Z
- 4.4. Proton
- 4.5. Jądra atomowe to nie same protony!
- 4.6. Izotopy
- 4.7. Trochę więcej o izotopach
- 4.8. Znikające jądra
- 5. Dlaczego niektóre jądra atomowe są promieniotwórcze?
- 5.1. Ile jądro chciałoby mieć neutronów?
- 5.2. Promieniotwórczość przywraca równowagę!
- 5.3. Rozpad beta-minus w akcji
- 5.4. Rozpad gamma - jak wykorzystać 60Co
- 5.5. A gdy jądro ma za mało neutronów?
- 5.6. Promieniotwórczość beta-plus
- 5.7. Promieniotwórczość typu alfa
- 5.8. Jak uran zamienia się (ostatecznie) w ołów
- 5.9. Widzialny rozpad alfa
- 6. Jądrowy okres połowicznego zaniku
- 6.1. Nie ma połówek jądra atomowego!
- 6.2. Wielki zakres okresów połowicznego zaniku
- 6.3. Okresy połowicznego zaniku użytecznych izotopów
F
Gdy promieniowanie pada na ludzi lub rzeczy
Autor: Ray Mackintosh, tłumaczenie: Wojciech Trojanowski, Ludwik Dobrzyński
- 1. Dlaczego mierzymy promieniowanie?
- 2. Ilość promieniowania
- 3. Jak aktywne jest źródło promieniotwórcze?
- 3.1. Od radu do wody morskiej
- 3.2. Na ile jesteś promieniotwórczy?
- 3.3. Co decyduje o aktywności źródła?
- 3.4. Źródła o dużej i małej aktywności
- 3.5. 3.5. Okres połowicznego zaniku 137Ba
- 4. Jak duża jest dawka promieniowania?
- 4.1. Jak dużą jednostką jest grej?
- 4.2. Przedstawiamy jednostkę 1 siwert
- 4.3. Ruda uranowa ... niewiele siwertów
- 4.4. Siwerty i milisiwerty
- 5. Wykrywanie i mierzenie promieniowania
- 5.1. Gdy potrzebne są dokładniejsze pomiary...
G
Promieniowanie jonizujące: korzyści i ryzyko
Autor: Ludwik Dobrzyński, współpraca: Oleg Utyuzh, István Uray
- 1. Czy promieniowanie jądrowe jest pożyteczne?
- 2. Codzienne korzyści
- 2.1. Sterylizacja ziaren i insektów
- 2.2. Inne korzyści
- 3. Dlaczego boimy się promieniowania jądrowego?
- 4. Paracelsjusz na scenie
- 5. Promieniowanie a rozwój zycia na Ziemi
- 6. Ryzyko w życiu codziennym
- 6.1. Czy godzimy się na niektóre rodzaje ryzyka?
- 7. Czy procedury medyczne z użyciem promieniowania jonizującego są niebezpieczne?
- 8. Skąd czerpiemy wiedzę o wpływie na nas promieniowania jonizującego?
- 9. Jak bardzo niebezpieczna jest dawka 1 siwerta?
- 10. Roczna dawka 1 mSv a ryzyko
- 11. O społecznej percepcji ryzyka związanego z promieniowaniem
- 12. Wnioski
H
Źródła energii jądrowej
Autor: Ludwik Dobrzyński, współpraca: Oleg Utyuzh, Ewa Droste, Wojciech Trojanowski
I
Rozszczepienie
Autor: Ludwik Dobrzyński, współpraca: Oleg Utyuzh, Ewa Droste, Wojciech Trojanowski
- 1. Reakcja rozszczepienia i jej produkty
- 2. Energia wyzawalana podczas rozszczepienia jadra
- 3. W jaki sposób rozwija się reakcja rozszczepienia?
- 4. Mnożąc rozszczepienia: reakcja łańcuchowa
- 5. Im więcej neutronów, tym więcej wyzwalanej energii
- 6. Czy reakcja rozszczepienia jest zawsze możliwa?
- 7. Zaczynając od powolnych neutronów, a kończąc na szybkich
- 8. W jaki sposób możemy podwyższyć efektywność watwarzania energii?
- 9. Grając neutronami w bilard
- 10. Wodór i inne moderatory
- 11. Oszczędzając neutrony
- 12. W jaki sposób zmniejszyć efektywność wytwarzania energii w procesach rozszczepienia?
- 13. Lepsze sterowanie przebiegiem reakcji łańcuchowej
- Uzupełnienie: Reakcja rozszczepienia a defekt masy
- Uzupełnienie: Historia reakcji rozszczepienia
- Uzupełnienie: Projekt Manhattan
J
Wykorzystanie energii jądrowej z rozszczepienia
Autor: Ludwik Dobrzyński, współpraca: Oleg Utyuzh, Ewa Droste, Wojciech Trojanowski
- 1. Swobodnie rozwijająca się reakcja łańcuchowa: bomby atomowe
- 2. Reakcja łańcuchowa pod kontrolą: reaktory jądrowe
- 3. Reaktory jądrowe jako silne źródła energii
- 4. Podstawowe składniki reaktora
- 5. Paliwo jądrowe
- 6. Typowe jądrowe reaktory energetyczne
- 7. Bezpieczeństwo przede wszystkim
- 8. Wybuch reaktora jądrowego
- 9. … a w wypadku ataku terrorystycznego?
- 10. Mniej typowe reaktory na neutronach termicznych
- 11. Reaktory jądrowe na neutronach prędkich
- 12. Bezpieczne reaktory
- 13. W jaki sposób zapewnić bezpieczeństwo reaktora?
- 14. Generacje reaktorów jądrowych
- 15. Reaktor jądrowy jako gigantyczna fabryka neutronów
- 16. Neutrony można wytwarzać w sposób ciągły i impulsowy
- 17. Czy Natura może sama stworzyć reaktory jądrowe?
- Uzupełnienie: Trochę na temat etyki
- Uzupełnienie: Co dzieje się w wyniku wybuchu bomby atomowej?
- Uzupełnienie: Podstawowa konstrukcja bomb uranowych i plutonowych
- Uzupełnienie: Masy podkrytyczne, krytyczne i nadkrytyczne
- Uzupełnienie: Katastrofa w Czarnobylu
- Uzupełnienie: O reaktorze typu RBMK
- Uzupełnienie: Wypadek w elektrowni jądrowej w Three Mile Island
- Uzupełnienie: Reaktory powielające
- Uzupełnienie: Reakcja spalacji oraz systemy reaktorowe sterowane akceleratorem
- Uzupełnienie: Reaktory badawcze a reaktory energetyczne
- Uzupełnienie: Do czego potrzebujemy reaktorów badawczych?: badania materii oraz wytwarzanie izotopów
- Uzupełnienie: Impulsowe źródła neutronów
K
Energia jądrowa a odpady promieniotwórcze
Autor: Ludwik Dobrzyński, współpraca: Oleg Utyuzh, Ewa Droste, Wojciech Trojanowski
- 1. Źródła energii
- 2. Odnawialna energia?
- 3. …czy energia jądrowa?
- 4. Ile paliwa potrzebuje rocznie elektrownia o mocy 1000 MW?
- 5. Ile energii elektrycznej na świecie produkują elektrownie jądrowe?
- 6. Jak bardzo niebezpieczne jest korzystanie z energii jądrowej?
- 7. W reakcji rozszczepienia muszą się, niestety, tworzyć jądra promieniotwórcze
- 8. Jądra promieniotwórcze tworzone w reaktorze jądrowym
- 9. Odpady promieniotwórcze: nieunikniony problem wypalonego paliwa
- 10. W jaki sposób przechowywać wypalone paliwo?
- 11. Wypalone paliwo z elektrowni jądrowych
- 12. Cykl paliwowy
- 13. Odpady promieniotwórcze a promieniowanie środowiska naturalnego
- 14. Transport wypalonego paliwa
- 15. Czy możemy spalać odpady promieniotwórcze?
- 16. Odpady promieniotwórcze pochodzące z innych źródeł niż reaktory
- Uzupełnienie: Układy reaktorowe sterowane akceleratorem (ADS - od ang. Accelerator-Driven Systems) oraz wzmacniacz energii
- Uzupełnienie: Torowo-uranowe i uranowo-plutonowe cykle paliwowe
- Uzupełnienie: Długożyciowe pierwiastki promieniotwórcze w wypalonym paliwie [dane o radiotoksyczności na podstawie GSI-Nachrichten 2/99, str.15]
L
Mniej typowe zastosowania energii jądrowej
Autor: Ludwik Dobrzyński, współpraca: Oleg Utyuzh, Ewa Droste, Wojciech Trojanowski
- 1. Niewielkie urządzenia jądrowe w badaniach przestrzeni kosmicznej
- 2. Jądrowy napęd statków kosmicznych
- 3. Napęd jądrowy okrętów i samolotów
- 4. Napęd jądrowy w samochodach?
- 5. Energia jądrowa dla produkcji wodoru
- 6. Energia jądrowa dla odsalania wody
- Uzupełnienie: Porównanie napędu chemicznego i jądrowego
- Uzupełnienie: Generatory (konwertery) termoelektryczne i termojonowe
M
Energia termojądrowa
Autor: Ludwik Dobrzyński, współpraca: Oleg Utyuzh, Ewa Droste, Wojciech Trojanowski
- 1. Energia termojądrowa: niemal nieograniczone przyszłe źródło energii
- 2. Reakcja syntezy termojądrowej a reakcja rozszczepienia
- 3. Reakcje syntezy jądrowej (termojądrowej)
- 4. W jaki sposób otrzymać potrzebną plazmę?
- 5. Magnetyczne utrzymanie plazmy
- 6. Inercyjne (bezwładnościowe) utrzymanie plazmy
- 7. Czy kontrolowana synteza termojądrowa jest w czymkolwiek lepsza od reakcji rozszczepienia?
- 8. Czy energia pochodząca z reakcji syntezy będzie bezpieczniejsza od energii z reakcji rozszczepienia?
- 9. Kiedy możemy oczekiwać wykorzystania energii pochodzącej z reakcji syntezy?
- 10. JET i ITER
- Uzupełnienie: Tokamaki, Stellaratory i urządzenia typu "pinch" z odwróconym polem magnetycznym (RFP - Reversed Field Pinch)
- Uzupełnienie: Bomba wodorowa
- Uzupełnienie: Patrząc w gwiazdy i myśląc o nich
N
Promieniowanie X w medycynie
Autor: Christiane Leclercq-Willain, tłumaczenie: Ludwik Dobrzyński
O
Promieniowanie jądrowe w medycynie
Autor: Christiane Leclercq-Willain, tłumaczenie: Ludwik Dobrzyński
- 1. Historia
- 2. Światło słoneczne, a zdrowie
- 3. Izotopy naturalne i sztuczne
- 4. Znaczniki izotopowe i techniki wspomagające diagnostykę medyczną
- 5. Izotopy promieniotwórcze jako radioznaczniki w diagnostyce medycznej
- 6. Technika SPECT
- 7. Technika PET
- 8. Cząstki i ciężkie jądra dla potrzeb terapii raka
- 9. Obrazowanie rezonansem magnetycznym
- 10. 10. Obrazowanie płuc rezonansem magnetycznym przy użyciu 3He i 129Xe
- 11. Przykłady kilku instytutów działających na świecie
- 12. Porównując diagnostyczne techniki obrazowania
- 13. Brachyterapia
- 14. Źródła i podziękowania
P
Metody datowania w sztuce i archeologii
Autor: Christiane Leclercq-Willain, tłumaczenie: Ludwik Dobrzyński
- 1. Metody datowania
- 2. Datowanie wykorzystujące izotop 14C
- 3. Kilka przykładów datowania izotopem 14C
- 4. Datowanie przy użyciu techniki U-Th
- 5. Termoluminescencja
- 5.1. Termoluminescencja (c.d.)
- 6. Metoda K-Ar
- 7. Metoda Rb-Sr
- 8. Interesujące zastosowanie analizy izotopowej (cz. I)
- 9. Interesujące zastosowanie analizy izotopowej (cz. II)
- 10. Źródła i podziękowania
Q
Metody jądrowe w konserwacji i analizie materiałów
Autor: Christiane Leclercq-Willain, tłumaczenie: Ludwik Dobrzyński
R
Zastosowanie wiązek jonowych w sztuce i archeologii
Autor: Christiane Leclercq-Willain, tłumaczenie: Ludwik Dobrzyński
S
Broń jądrowa
Autor: Alessandro Pascolini, tłumaczenie: Ewa Droste
- 1. Broń jądrowa
- 1.1. Historia
- 2. Doskonalenie broni jako obywatelski obowiązek uczonych
- 3. Archimedes - inżynier bez zapału
- 4. Szkoła Aleksandryjska - teoria i doświadczenia na rzecz sztuki wojennej
- 5. Logistyka wojsk rzymskich
- 6. Myślenie i praktyka w wiekach średnich
- 7. Inżynierowie Renesansu - radość z poczucia swej potęgi
- 7.1. Machiny wojenne, część 1
- 7.2. Machiny wojenne, część 2
- 8. Leonardo - stałe poszukiwania
- 9. Galileusz i metoda naukowa
- 10. Precyzyjne zegary tworzą imperia
- 11. Szkoły wojskowe
- 12. Badania dla przemysłu i dynamit Nobla
- 13. Chemia dla frontów I Wojny Światowej
- 14. I Wojna Światowa - mobilizacja organizacji naukowych
T
Nauka, a II Wojna Światowa
Autor: Alessandro Pascolini, tłumaczenie: Ewa Droste
- 1. Nauka, a II Wojna Światowa
- 2. Lotnictwo i rakiety
- 2.1. Lotnictwo i rakiety (c.d.)
- 3. Matematyka w Bitwie o Anglię i na froncie atlantyckim
- 4. Cybernetyka, obliczenia i łamanie szyfrów
- 5. Fale elektromagnetyczne i radar
- 6. Badania materiałowe i rosyjska obrona
- 7. Rozszczepienie jąder atomowych i bomba "atomowa"
- 7.1. Problemy związane z procesem rozszczepienia
- 7.2. Materiał rozszczepialny - masa krytyczna
- 7.3. Problem 2: materiał rozszczepialny - masa krytyczna
- 7.4. Model konkretnej bomby
- 7.5. Mechanizm detonacji [metoda zdetonowania]
- 7.6. Mechanizm detonacji [metoda zdetonowania] (c.d.)
- 7.7. Prace prowadzone we Francji
- 7.8. Niemiecki program budowy bomby
- 7.9. Niemiecki program budowy reaktora
- 7.10. Japoński program nuklearny
- 7.11. Pierwsze badania w Związku Radzieckim
- 7.12. Początek programu rosyjskiego
- 7.13. Memorandum Frischa-Peierlsa
- 7.14. Badania w Wielkiej Brytanii
- 7.15. Badania we Włoszech
- 7.16. Początki badań w USA
U
Budowanie bomby atomowej
Autor: Alessandro Pascolini, tłumaczenie: Ewa Droste
- 1. Prace prowadzone w USA
- 1.1. Badania podlegające Komitetowi do spraw Uranu
- 1.2. Badania pod nadzorem OSRD
- 1.3. Dzień 9 października 1941 - decyzja
- 1.4. Współpraca pomiędzy Wielką Brytanią i USA
- 1.5. Manhattański Okręg Techniczny - MOT
- 1.6. Manhattański Okręg Techniczny - MOT (c.d.)
- 1.7. Przeprowadzenie pierwszej samo-podtrzymującej się reakcji łańcuchowej
- 1.8. CP-1 (część 1)
- 1.9. CP-1 (część 2)
- 1.10. CP-1 (część 3)
- 1.11. CP-1 (część 4)
- 1.12. Instalacja do elektromagnetycznej separacji [izotopów] uranu
- 1.13. Instalacja do elektromagnetycznej separacji izotopów uranu (c.d.)
- 1.14. Zastosowanie dyfuzji gazowej do separowania uranu
- 1.15. Zastosowanie dyfuzji gazowej do separowania uranu (c.d.)
- 1.16. Laboratorium w Los Alamos
- 1.17. Laboratorium w Los Alamos (c.d.)
- 1.18. Produkcja plutonu i poznawanie jego własności
- 1.19. Produkcja plutonu
- 1.20. Badania naukowe a strategie wojskowe
- 2. Ludzie nauki, a użycie bomby nuklearnej
- 3. Hiroszima i Nagasaki
- 4. Hiroszima
- 5. Nagasaki
- 6. Wybuch jądrowy
- 6.1. Chmura promieniotwórcza
- 6.2. Opad promieniotwórczy
- 6.3. Fala uderzeniowa, podmuch
- 6.4. Fala uderzeniowa, podmuch (c.d.)
- 6.5. Promieniowanie cieplne
- 6.6. Promieniowanie cieplne (c.d.)
- 6.7. Pierwotne promieniowanie jądrowe
- 6.8. Impuls elektromagnetyczny
- 7. Naukowcy i rządy wobec istnienia bomby
V
Uczeni, jądrowy wyścig zbrojeń, rozbrojenie
Autor: Alessandro Pascolini, tłumaczenie: Ewa Droste
- 1. Niels Bohr spotyka Churchilla i Roosevelta
- 2. List Einsteina
- 3. Raport Francka
- 4. Stowarzyszenie Amerykańskich Uczonych FAS (Federation of Atomic Scientists)
- 5. Biuletyn Atomistów BAS (Bulletin of Atomic Scientists)
- 6. Światowa Federacja Pracowników Naukowych WFSW
- 7. Sprawozdanie Achesona-Lilientala i plan Barucha
- 8. Radziecka bomba jądrowa
- 8.1. Radziecka bomba jądrowa (c.d.)
- 9. Bomba wodorowa
- 10. Projekt Tellera - Ulama
- 11. Jak działa bomba wodorowa?
- 12. Uczeni przeciwko uczonym
- 13. Radziecka bomba wodorowa
- 13.1. Radziecka bomba wodorowa (c.d.)
- 14. Brytyjska broń jądrowa
- 14.1. Brytyjska broń jądrowa (c.d.)
- 15. Atom dla pokoju
- 15.1. Atom dla pokoju (c.d.)
- 16. Międzynarodowa Konferencja Genewska
- 17. Manifest Einsteina-Russela
- 18. Konferencje Pugwash
- 19. Deklaracja osiemnastu z Getyngi
- 19.1. Deklaracja osiemnastu z Getyngi (c.d.)
- 20. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej – MAEA
- 20.1. MAEA (c.d.)
- 21. Wybuchy jądrowe w celach pokojowych
- 21.1. Wybuchy jądrowe w celach pokojowych (c.d.)
- 22. Broń jądrowa we Francji
- 23. Broń jądrowa w Chinach
- 24. Jądrowy wyścig zbrojeń
- 24.1. Jądrowy wyścig zbrojeń (c.d.)
- 25. Największa na świecie bomba jądrowa
- 26. Traktat o Częściowym Zakazie Prób Jądrowych
- 26.1. Traktat o Częściowym Zakazie Prób Jądrowych (c.d.)
- 27. Uczeni w roli doradców
- 28. Traktat o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej
- 28.1. Traktat o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej (c.d.)
- 29. Rozprzestrzenianie się broni jądrowej
- 29.1. Rozprzestrzenianie się broni jądrowej (c.d.)
- 29.2. Rozprzestrzenianie się broni jądrowej (c.d.)
- 30. Systemy MIRV i ABM
- 30.1. Systemy MIRV i ABM (c.d.)
- 30.2. Systemy MIRV i ABM (c.d.)
- 31. Arsenały jądrowe dzisiaj
- 31.1. Arsenały jądrowe dzisiaj (c.d.)
- 31.2. Arsenały jądrowe dzisiaj (c.d.)
- 32. Wstrzymanie eksplozji jądrowych
- 32.1. Wstrzymanie eksplozji jądrowych (c.d.)
- 33. Kontrola zapasów materiałów jądrowych przydatnych w tworzeniu broni
- 33.1. Kontrola zapasów materiałów jądrowych przydatnych w tworzeniu broni (c.d.)
- 34. Laboratoria wojskowe – od wyścigu zbrojeń do współpracy
- 34.1. Laboratoria wojskowe – od wyścigu zbrojeń do współpracy (c.d.)
- 35. Neutrony wykrywają miny
- 36. Ludzie nauki i techniki wojskowe
W
Gwiazdy, galaktyki i Wszechświat
Autor: Heinz Oberhummer, współpraca: Dionysis Konstantinou, Monika Musilek-Hofer, Brigitte Pagana-Hammer, tłumaczenie: Ludwik Dobrzyński
- 1. Wstęp
- 1.1. Jak daleko jest Księżyc, Słońce i gwiazdy?
- 2. Układ słoneczny
- 2.1. Planety
- 2.2. Czy inne planety podobne są do Ziemi?
- 2.3. Centrum Wszechświata - czy jest nim Ziemia?
- 2.4. ...czy może Słońce?
- 2.5. Prawa Keplera
- 2.6. Planety spoza Układu Słonecznego
- 2.7. Księżyce: towarzysze planet
- 2.8. Europa: niezwykły księżyc
- 2.9. Asteroidy i komety: skały i brudne kule śniegowe w kosmosie
- 2.10. Spadające gwiazdy i meteoryty: goście z kosmosu
- 2.11. Asteroidy i komety: czy są niebezpieczne?
- 3. Galaktyki i gromady
- 3.1. Droga Mleczna
- 3.2. Ośrodek międzygwiezdny: materia między gwiazdami
- 3.3. Grupa Lokalna: nasze sąsiedztwo
- 3.4. Galaktyki: miliardy gwiazd
- 3.5. Gromady: do tysięcy galaktyk
- 3.6. Tajemnicza Ciemna Materia
- 4. Wszechświat: wszystko, co istnieje
- 4.1. Podsumowanie
X
Od początku Wszechświata do jego końca
Autor: Heinz Oberhummer, współpraca: Monika Musilek-Hofer, tłumaczenie: Ludwik Dobrzyński
- 1. Wielki Wybuch
- 1.1. Ekspansja przestrzeni
- 1.2. Odkrycie Edwarda Hubble'a
- 1.3. A przed Wielkim Wybuchem?
- 1.4. Na początku: Wszechświat cząstek elementarnych
- 1.5. Po 3 minutach: powstawanie lekkich jąder
- 1.6. Tajemnicze promieniowanie
- 1.7. Promieniowanie tła
- 1.8. Dowody słuszności teorii Wielkiego Wybuchu
- 2. Co działo się po Wielkim Wybuchu?
- 2.1. Jaka jest przyszłość Wszechświata?
- 2.2. Tajemnicza Ciemna Energia
- 3. Życie we Wszechświecie
- 3.1. Czy istnieją istoty pozaziemskie?
- 4. Podsumowanie
Y
Narodziny, życie i śmierć gwiazd
Autor: Heinz Oberhummer, współpraca: Monika Musilek-Hofer, tłumaczenie: Ludwik Dobrzyński
- 1. Wstęp
- 2. Rodzi się gwiazda
- 3. Życie gwiazd
- 3.1. Wykres Hertzsprunga-Russella
- 3.2. Gwiazdy głównego ciągu
- 3.3. Czerwone olbrzymy
- 4. Śmierć gwiazd
- 4.1. Śmierć małych gwiazd: silne wiatry gwiezdne
- 4.2. Śmierć dużych gwiazd: gigantyczny wybuch
- 4.3. Gwiazdy neutronowe
- 4.4. Czarne dziury
- 4.5. Wybuchy w układzie dwóch gwiazd
- 5. Podsumowanie
Z
Powstawanie pierwiastków
Autor: Heinz Oberhummer, współpraca: Monika Musilek-Hofer, tłumaczenie: Ludwik Dobrzyński
- 1. Wstęp
- 2. Powstawanie pierwiastków w gwiazdach
- 2.1. Słoneczne neutrina
- 2.2. Problem neutrin słonecznych
- 2.3. Spalanie helu
- 2.4. Potrójna reakcja alfa
- 2.5. Zaawansowany etap spalania
- 2.6. Śmierć gwiazd
- 2.7. Wychwyt neutronów
- 3. Naturalne procesy jądrowe
- 3.1. Reaktor Oklo: reaktor stworzony siłami przyrody
- 4. Podsumowanie
Udostępniona powyżej wersja wykładu, to odzyskana wersja oryginalna, ale z odświeżoną szatą graficzną. Oryginał wykładu odzyskany przez dr Justynę Jaczewską-Özcan.